FRETILIN.Media

2010-2020: DECADE OF PEACE, STABILITY & DEVELOPMENT/DEKADA PAZ, ESTABILIDADE NO DEZENVOLVIMENTU

Media service of the FRETILIN party.
Servisu media partidu FRETILIN nian.

Contacts/contactus:

Deputadu Jose Teixeira
Tel. Mobile: +670 728 7080
Email: fretilin.media@gmail.com

Wednesday, June 22, 2011

Politika Sosa Geradores ba Central Comoro “Solusaun ka Complikasaun?”





PARLAMENTO NACIONAL DE TIMOR LESTE


DEKLARASAUN POLITIKA


Bancada Parlamentar da FRETILIN


Politika Sosa Geradores ba Central Comoro “Solusaun ka Complikasaun?”


Excelentissimo , Senhor Presidente Parlamento : Bom dia, Distintos Srs. Deputados, Mauberes no Buiberes Consumidores Timor Leste tomak!


To ohin loron ita sei halerik nafatin atu hetan Ahi naroman normal iha Cidade Dili nomos iha Distritos sira iha Timor laran tomak. 


Ami nia Bancada lamenta hodi repete nafatin ami nia criticas konaba Problema Infraestruturas liliu Ahi Mate Lakan nebe sidauk deit resolve besik tina 5 ona governsaun de facto AMP.Razaun klasiku nebe Governo hatan ba publiku nia halerik mak Maquina avaria, capacidade geradores menus , consumidores nebe aumenta, perdas iha linha tan cabos/fiu tuan, ligasaun illegal nsst! Promesas barak atu hadia Ahi lakan normal hahu kedas husi deklarasaun PM Ministro defacto to’o SEEAU Sr. Januario Pereira sidauk iha resultado alias promesas falsos deit!Cortes constante iha rede Energia Electrica ne reflete dunik crise governasaun AMP nebe lidera husi sua Excelencia PM Xanana Gusmao! Iha legislature ida ne Parlamento Nacional fo atensaun bot ba Energia Electrica nebe lakan mate nafatin hodi hamosu Resolusaun numero 23/2010 fulan Outubro hodi hari Auditoria nebe nia substancia atu buka hatene kauza no abut problema iha Gestaun ba Central EDTL Comoro Dili.


Senhor Presidente, Colegas Deputados


Asunto nebe atu koloka mak Gestaun- ba central Comoro ho programa aumenta capacidade produsaun iha parte gerasaun nebe hamosu projecto sosa geradores nudar solusaun ba problemas Ahi Mate Lakan Permanente nebe nia nakukun hadulas nafatin Goversaun de facto AMP, maibe realidade hatudu oin seluk! 


Geradores nebe sosa no atu sosa mai complika nafatin situasaun halo Ahi continua mate, tamba laiha vontade diak atu halo tuir plano tecnico nebe iha atu bele fo garantia ba qualidade projectos! 


Sosa geradores desde governasaun AMP iha kedas Novembro 2007 bainhira primeira orcamento no programa Gov. AMP tama ona iha debates sessao plenaria mak haruka carta mai Parlamento husu aloka osan $ 4.000.000,- hodi sosa geradores ho capacidade 4 mw !


Iha inicio 2008 Governo fo sai ba public katak ho orcamento nebe iha governo consege sosa geradores liu unidades 8 halo ita hotu contente kahur duvidas konaba geradores barak nebe mai iha tempo badak ne foun ou recondisaun alias second hand! Hakfodak no duvidas sira hetan kedas resposta iha tinan 2008 bainhira Ahi continua Mate Lakan nafatin e At liu tan EDTL Comoro tenki hetan ajuda husi compnahia Pandama, gerador CAT 3516 B ho capacidade 800 KW atu garante Ahi Lakan Normal iha Natal ho Tinan foun! Situasaun Ahi Lakan LaNormal continua halo public hakilar tan consumedores labele halo atividades economika, halo aat sasan electronic e dificulta tempo estuda labarik sira. Mesmo rona preocupasaun maka’as Governo mos continua nafatin halo promesas barak katak antes fulan Desembro 2009 Ahi sei Lakan Normal, tan Tinan 2009 Governo declara ona hanesan TINAN BA INFRAESTRURAS ho nia prioridades ba ELECTRICIDADE (bele hare alokasaun osan $ 87 m e contrato $ 16,693.515.92 m latuir lei Aprovisionamento ) Situasaun ne obriga Governo husu tan ajuda husi Companhia CN 22 hodi fo tan gerdores CUMMIN unidades 4 ho capacidade 3200 KW iha fulan Desembro, atu fo solusaun ba problemas nebe EDTL Dili hasoru! Situasaun ne sai pior nafatin iha tinan 2010 nebe Ahi continua Mate horas barak liu Lakan halo consumidores sira fo naran foun ba Dili sai fali Cidade Discotique tan Ahi Lakan Piska-Piska deit ona! Governo de facto hatan ba publico katak Geradores iha EDTL Comoro unidades besik 8 mak At ou Avaria.Geradores nebe At ne barak foin sosa iha 2008!! Ne consequencia husi sosa geradores Alta Velocidades nebe apropridu liu ba back up ou komplementa deit, la’os solusaun permanente Ne hatudo momos falhansu iha Gestaun no Manutensaun ba Geradores nebe PM defacto rasik reconhece. Mesmo xefe Executivo reconhece maibe melhoramento ba servisu Infraestruturas continua menus e At liu laiha vontade ou seriedade atu foti medidas ba Ministro no Secretario Estado nebe nia prestasaun servisu At e halo mout deit povo nia osan besik tinan lima! Ne mos tamba PM Xanana Laiha Coragem foti medidas ba nia membros Governo nebe halo Servisu Lalos!


Maluk Distintos Deputaos..! Inkapasidade Governo hamosu mal administrasaun nebe loke dalan buras ba Corupsaun!! Contratos servisu ho estado latuir prosesu Lei aprovisionamentu, hatudu malu deit liu husi single source ho folin la Racional! Indisiplina cumpri programas nebe Parlamento aprova hodi halo transferencia orsamento barak ba fali fatin seluk.., laiha Transparencia nebe dificulta servisu fiskalizasaun Parlamento. Boa Governasaun sei dok bainhira Laiha Transparencia!!Ita lamenta bebeik tansa mak SEEAU no SEOP sira nia Transparencia execusaun programas ho nia lista orsamento la haruka mai parlamento!!?? Duvidas sira ne mak halo ami kestiona fali progresu sosa geradores ba Comoro.


Governo iha orcamento Rectificativo 2010 aloka tan osan $10 m atu sosa geradores ho capacidade 24 mw atu garante ahi lakan normal iha fulan Desembro 2010! Maibe to’o agora tinan ida ona sidauk hatene bainhira mak geradores sira ne bele monta iha central Comoro Dili??? Ninia Aprovisionamento mos loke polemika, husi companhia 11 nebe tuir processo, Rua mak hatama proposta tender. Orsamentu nebe iha preve deit $ 10 m maibe asina contrato ho folin bokur ba $30.900.000 e demora tinan ida ona, karik sei hotu iha fulan Desembro. Marka Geradores MAN nebe sei dificulta iha nia manutensaun no sosa spare parts tan contrato ba manutensaun governo halo ona ba tinan 5 ho Warstsila. Ne hatudo dunik tentativas fahe osan ba malu!! Diak liu Cancela!!! Laiha ona Urgencia Aumenta tan Geradores tan Central Hera nia Geradores husi Wartsila to’o ona Dili!Diak liu mak aluga deit energia sei lalais atende consumidores e baratu ba futuro! Ne hatudo deit inkapacidade Governo defacto nia Plano hodi define prioridades nebe nakonu ho intrik, iregularidades hodi gasta osan arbiru!


Senhor Presidente e Distintos Deputados.


Hatan ba Situasaun ne Bancada Parlamentar FRETILIN husu kedas debate de Urgencia ho presence SEEAU nebe ho apoio Distintos Deputados sira hamosu Resoluzaun 23/2010 hodi obriga Governo hari auditoria ba EDTL. Resultado relatorio ne hanesan aconcelha deit la’os Auditoria tuir Rezolusaun haruka nebe documento iha ona Deputados sira nia liman ho nia observasaun pontos relevantes lubuk nebe considera contribui ba interupsaun fornecimento Electricidade! Bancada Fretilin interesante atu foti uluk mak iha Sector Produsaun ou Gerasaun de Electricidade li-liu Politika Sosa Geradores ho proceso Aprovisionamento nebe LALOS atu bele HADIA Gestaun hodi atingi objectivo EDTL: Garante Ahi nebe estavel ba ema hotu, particularmente Central EDTL Comoro bele fornece Ahi estavel no seguro ba Consumedores Capital Timor Leste Dili!


Maluk deputados sira, Electricidade hanesan agencia autonoma nebe sei nafatin hetan subsidio bot liu husi estado tenki hadia nia gestaun li-liu investimento ba gerasaun (sosa Geradores) tenki baseia ba estudo viabilidades konaba projeksaun ba demanda de cargas no considera principio custo beneficio. La’os inventa deit dados hare rona deit companhia sira foin mai atu hari Apartamento, Hotel no Supermercado, atividades sira ne bele mos sei realize iha tinan naruk ou bele sei la realize maibe Governo lafirme iha nia programa hakfodak inventa numero kapacidade geradores nebe atu sosa Ne’e la’os investimento maibe esbanjamento nebe sei lori desastre mai recursos Estado Timor Leste!!!


Asuntos balun nebe koloka atu Publico mos hatene Ministro Infraestruturas, SEOP no SEEAU tenki mai hatan ba Deputados iha Plenaria ne, nebe liga ho situasauan Geradopres EDTL Comoro hanesan :


1. Total Capacidade geradores iha Comoro liu 30 mw, metade mai husi geradores CUMMIN ho alta velocidade nebe atu back up deit iha tempo horas Piku ou Emergencia!
Husi 15mw geradores CUMMIN ne metade ou 7.2 mw nia estatus sidauk hatene! Doasaun Companhia ou aluger deit.!To’o agora public sidauk hatene, laiha Transparencia??


2. Ita nia Consumo Energia iha Dili, tempo Loron preciso besik 18 mw e tempo kalan consume besik 25 mw. Total Geradores nbe identifika estado nian e sei funciona unidade 19 ho kapasidade 24.05 mw. Realidade ne hatudo katak deficit energia ba Dili Menus husi 10 mw!!


3. Tansa sosa kedas geradores 24 mw, maibe orcamenta deit $ 10 m! Se Ita nia Central Hera atu operacional ona iha 28 Novembro 2011?? E geradores sira ne iha ona Dili!
La’os momento ona SOSA Geradores ba Comoro! Gov. labele duvida, hodi hamosu despesa desnesesario. Diak Liu CANCELA contrato e acelera Contrusaun Hera sei sai baratu no eficiente liu! Se ita precisa Energia bele ALUGA deit....(IPP contract) mais baratu e ita hatene mak selu deit Ahi Lakan!


Dili, 17 Junho 2011


Joaquim Amaral

No comments:

Post a Comment