FRETILIN.Media

2010-2020: DECADE OF PEACE, STABILITY & DEVELOPMENT/DEKADA PAZ, ESTABILIDADE NO DEZENVOLVIMENTU

Media service of the FRETILIN party.
Servisu media partidu FRETILIN nian.

Contacts/contactus:

Deputadu Jose Teixeira
Tel. Mobile: +670 728 7080
Email: fretilin.media@gmail.com

Wednesday, September 15, 2010

Mensagem de Dr. Mari Alkatiri, Secretario Geral da FRETILIN, 11 de Setembro 2010





Mensagem de Dr. Mari Alkatiri, Secretario Geral da FRETILIN em 11 de Setembro de 2010

Sede do Comité Central da FRETILIN

Kamaradas Sira Hotu!

Ohin ita komemora tinan 36 ba loron halo dissolusaun ba ASDT no harii FRETILIN iha tinan 1974.

Hau husu: Tinan 36 ne’e hatudu sa’ida? Hatudu katak ita katuas no ferik tiha ona? Tuir dinámika organizasaun, ita jovem ba beibeik. Partido sira seluk maka kontinua hanesa labarik. Tanba ne’e maka ita hare’e sira halo sasan hotu2 sabra’ut deit.

Ita agora moris ho governu ida ke mukit ba beibik ho legitimidade. Bainhira sira hahu ita hotu bolu Governu inkostitusional, Governu de faktu. 

Ne’e ita hakarak atu hatete: Governu ida bainhira hahu mukit kedas ona ho legitimidade. Maibe’e Governu ida mos ke moris halo promesa oi-oin.

Promete:

1.   atu hatun kiak. 
2.   atu kombate korrupsaun no KKN;
3.   atu harii infraestrutra hanesan: eletrisidade ba Timor-Leste tomak atu hahu iha 30 de Agosto de 2009; Luron (Estrada) atu tama to suku no aldeia; be mos ba ema hotu2;
4.   atu hadia sistema edukasaun, saúde, agricultura; transportes, komunikasaun;
5.   atu halo reforma ba gestaun financeira no orsamentu nian;
6.   atu lori tama investidor bo-bot hanesa no loke servisu ba joven sira; Promete oi-oin deit.

Governu ida ke moris iha Aliansa ida nia leten. Nia objetivu komum ida deit: Hatun FRETILIN;

Aliansa ida, maibe’e programa ida2 nian, interesse ida2 nian, objetivus ida2 nian mos.

Governu ida ho Vice-PM nain rua, Ministros, Vice-Ministros no Secretários de Estado bar-barak. Funcionarius publicos sa’e husi 20 mil ba besik 40 mil. Ministerious sira nakonu ho parentes, amigos, nakonu ho “fashion show” no modelo oi-oin;

Iha sira nia leten, la iha PM ida, iha deit maka Komandante ida; Komandante ida ke la rona ema seluk, nia hatene buat hotu2, liu ema hotu2. La halibur ho Vice-PM, la halibur ho Ministros atu buka informasaun atu prepara no organiza desizaun. Komandante ida ke hatene deit komanda “lansung”, diretu diretores sira, funsionarios sira.

Bainhira sasan hotu2 la’o diak, Komanmdante dada vantagen hotu ba nia; bainhira buat ruma sala, ema seluk maka sai “kambing hitam” (“bodes espiatórios”, “skape goats”). Komandante los nafatin, diak nafatin deit, ema seluk maka sala ba bei-beik; 

Governu ida de faktu ukun dadauk Timor-Leste.  Governu ke ukun tinan tolu maibe’e la iha planu. La iha Planu ba tinan lima atu kumpri sira nia tempu ukun. La iha mos planu ba tinan2 atu ezekuta ho objetivu klaru Orsamentu Estadu, atu hadi’a povu nia vida.

Ministeriu no Sekretaria de Estado ida2 halo tuir ida2 nia hakarak. Balu troka kareta tinan2 hanesa ita troka ropa lor-loron. Hanesa hau hatete ona, la iha plano integradu ida konsistente, la iha projetus ho kualidade. Buka deit fakar osan nar-naran. Osan miliar rua resin maka sira fakar ona. Rezultadu iha nebe’e? Maluk sira maka hare deit ba!

Tinan tolu ona sira nia “susesu” maka nafatin deit: Rezolve problema IDP’s, pensaun ba ferik no katuas, pensaun ba veteranos no combatentes, problema petisionários. La iha seluk tan.

Problema sira resolve uza deit osan. La hatene mos harii sistema ida ke diak atu rezolve problema sira tuir dalan ida ke los. Tanba ne’e:

1.    Ema lunbun ida sei reklama sira direito hanesa IDP’s. Governu la rekonyese sira; Se’e maka los se’e maka sala? Ita hotu rona katak KKN maka’as los iha prosesu atu resolve problema IDP’s;
2.    Iha sorin fali ita mos hatene katak iha prosesu selu pensaun ba ferik ho katuas sira mos nakonu ho KKN. Tanba ne’e ema liu rihun 18 maka seidauk tama ba terseira ida mos simu dadauk ona pensaun ferik ho katuas nian;
3.    Koalia ba pensaun veteranos nian mos ita hatene nakonu ho KKN. Kombatentes barak maka hein be hein la simu buat ida. Maibe’e ema balu be’e uluk la luta ba independensia maka simu uluk tiha ona;
4.    Petisionarios sira simu osan atu desmobiliza husi F-FDTL. Agora osan hotu ona, atu halo sa’ida los?

Iha tinan 2001 no 2002 ita hakerek no aprova ita nia Konstituisaun da Repúblika. Ita nia Konstituisaun loke dalan atu harii Estado de Direito Democratico. Agora ita moris iha Estado ida sem Direito. Estadu ida nebe’e Governu inkonstituisional tiha ona. Estado ida neb’e it abele dehan autocratico.

Maibe’e la’os deit tanba ida ne’e. At liu tan. Governu ida ne’e la respeita Lei, la respeita Konstituisaun. Halo desizaun politika arbiru no sabraut deit.

Iha sorin fali ita moris iha situasaun ida susar. Ita nia identidade tohik ba beibei, mukit ba beibeik. Osan dolar hahu taka ema barak nia matan, nia ibun, nia tilun, nia kakutak, nia konsiensia. Ema balu riku matak deit iha tempu ida ke badak.

Tinan kotuk, korrupsaun hetan fali naran foun. Korrupsaun sai fali “na’oksaun”. Agora hetan batismu foun. Korrupsaun sai fali “hak na’ok”. Buka esplikasaun oi-oin atu taka ema nia neon, atu husik situasan korrupsaun atu halo parte ita nia kultura, ita nia kostume, ita nia tradisaun.

Governu la buka lia los (verdade). Uza no manipula lia bosok atu konfunde ema nia hanoin. Repete lia bosok dalan barak atu halo ema hanoin katak ne’e maka los duni. La buka atu manan povu nia neon ho lia los.  Sa’ida maka Xanana buka  maka atu dudu nafatin povu ba nakukun nia laran, atu mobiliza povu nia emosaun, atu uza matan wen povu nian hanesa dalan ida atu “hak na’ok” povu nia fiar, povu nia votu.

Kamarada sira hotu!

KKN be XG promete atu kombate, halo duni?
Bé mos be XG promete ba ema hotu iha ona?
Eletrisidade ba povu tomak, iha ona?
Edukasaun, diak liu ona?
Saúde, diak liu ona?
Agrikultura, diak liu ona?
Servisu ba jovem sira, iha ona?
Infraestrutura, diak liu ona?

Sira nia reforma ne’e nakonu deit ho desizaun kontraditorio. Koko ba koko mai. Ezemplu ida ke diak liu maka ne’e: iha fulan nen nia laran sira muda lei aprovisionamentu nian dalan hat.

Promete, maibe’e la kumpri. Biar nune’e korajen la iha, vontade la to’o, onestidade mukit atu simu frakasu, fallansu. La hatene simu frakasu. Tanba ne’e duni fila fali ho promesas, promesas foun atu kontinua lori ita nia rai atu sai lalehan iha 2030.

Povu halerik nafatin tanba be mos la iha, eletrisidade mos la iha, estradas at ba beibeik. Fahe trator bar-barak, maibe’e agrikultura la’o ba kotuk. Sistema edukasaun at liu tan. Sistema saúde mos at liu tan. Aimoruk deit mos la iha. KKN aumenta.

Agora, PM de faktu apresenta nia PEDN. Agora promete dehan PEDN sei hadia povu nia vida. Promesa uluk halo la iha rezultadu. Halo fali promesa foun. PEDN maka atu halo milagre? Lalika fiar kamarada sira hotu.

Ita hotu akompanya. Krisi AMP mos aumenta ba beibeik.

Iha fulan hirak nia laran ne’e ita hare teatro baratu iha Governu de faktu nia laran. Ita la hatene los ne’e atu sai novela ka atu sai fali drama bot ida. “Bulang madu” hotu ona.

Hahu ho teatro ida no artista principal rua: Xanana Gusmao no Dr. Zacarias Costa. Ita triste hare’e sa’ida maka akontese. Hahalok ida be’e halo ita hotu moe.

Foin lalais ne’e ita assisti fila fali teatro foun ida: artista principal rua: XG nafatin iha sorin, iha sorin seluk Eng. Mario Carrascalao. Dala ida tan ita matan hare no ita nia tilun rona, teatro ida ke tristi tebes. It bele hatete ho konfiansa “bulan madu” hotu duni ona. Biar nune’e, biar “bulan madu” hotu ona, ita ema moris tenki hatene  respeita malu nafatin.  Ne’e bolu  naran ÉTIKA (ética). Ita triste bainhira ita hare’e etika mos la iha ona.

Atu fo kulpa ba ema ida deit tenki bolu ema ne’e “beik ten, bosok ten”. Uluk XG rasik maka defende Mario Carrascalao. Agora bolu nia “beik ten no bosok ten”. Ba XG ne’e maka regra. O hakru’uk ba nia, o diak liu iha mundu. La hakru’uk ba nia, o sai diabo. Hau iha ona esperiansia ba ida ne’e iha 2006.

Tempu hau hili atu sai diabu, atu labele sai atan, atu trava ditadura iha ita nia rain. FRETILIN hahu luta ba Independensia atu povu maubere labele sai atan tan ba ema ida. Atu harii no haburas demokrasia no Estado de Direito.

Krisi iha AMP nia laran la’os ita nia problema. Husik sira dodok ba. FRETILIN tenki hametin nafatin nia toleransia no vigilansia. Hametin vigilansia atu labele fo dalan ba krisi iha AMP atu sai hikas fali kauza ida foun ba krisi nasional. Iha nebe’e deit, li-liu iha Parlamento Nasional, FRETILIN sei haka’as an atu defende nafatin Paz, Estabilidade no Dezenvolvimentu Nasional. To loron ida maka AMP rahun, FRETILIN nafatin sei la fo dalan ba atu hara’hun instituisaun de Estadu, liu-liu Orgauns de Soberania sira.

Ita hatudu ona katak ita hadomi rai doben ida ne’e, hadomi povu doben ida ne’e;

Ita FRETILIN rejeita violensia no lakohi krisi atu akontese fali iha Timor-Leste.

A Luta Continua!
Viva FRETILIN!
Viva RDTL
Viva Povu Maubere.

No comments:

Post a Comment